“Dikkatim dağılıyor, yaptığım işe odaklanamıyorum” diyorsanız yalnız değilsiniz!

Genelde çocuklarda görülen “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” (DEHB) yetişkinlerde de odaklanmada zorluk, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlar gibi kalıcı sorunların kombinasyonunu içeren bir zihinsel sağlık bozukluğu olarak tanımlanır. Yetişkinlerde DEHB istikrarsız ilişkilere, düşük iş veya okul performansına, düşük özgüvene ve diğer sorunlara yol açabilir.

Yaşın ilerlemesiyle birlikte görülme sıklığındaki azalma aslında rahatsızlık belirtilerinde azalma olduğuna işaret eder. Azalma eğilimine rağmen erişkin DEHB’si olan bireylerde bir işe başlayamama, iş yerinde verimsizlik, kötü zaman yönetimi, çok sayıda işe başlanmasına rağmen birçoğunu bitirememe, bir toplantı boyunca oturamama, stresle baş edememe, öfke atakları, aklına ilk geleni söyleme eğilimi, evlilik ve sorumluluklarının idaresi ile ilgili yoğun sorunlar sıklıkla ortaya çıkar. DEHB ister çocukluk ister erişkinlik döneminde olsun sadece kişiyi değil çevrelerini, ailelerini ve ebeveynlerini de etkiler.

Hemen hemen herkes hayatının bir noktasında DEHB’ye benzer bazı semptomlar deneyimlemiştir. Yaşadığınız zorluklar yakın zamanda ortaya çıktıysa veya geçmişte yalnızca ara sıra ortaya çıktıysa, muhtemelen DEHB’niz yoktur. DEHB tanısı belirtilerin hayatınızın birden fazla alanında devam eden sorunlara neden olacak kadar şiddetli olması durumunda konur. Bu kalıcı ve yıkıcı semptomların izi erken çocukluk dönemine kadar uzanabilir.

Bazı DEHB semptomları anksiyete veya duygudurum bozuklukları gibi diğer bozuklukların neden olduğu semptomlara benzer ve yetişkinlerde DEHB belirtileri, çocuklardaki DEHB belirtileri kadar net olmayabilir. Dolayısıyla DEHB’si olan birçok yetişkin çoğu zaman bu durumun farkında değildir ve uzun bir süre DEHB tanısı almayabilir. DEHB’li bir yetişkin odaklanma sorunu yaşadığı için iş yerinde toplantıları unutabilir, projelerin teslim tarihlerini kaçırabilir, dürtülerini kontrol edemediği gibi trafikte ya da sıra beklerken öfke patlamaları yaşayabilir.

Yetişkin DEHB semptomlarına genel olarak bir göz atarsak:

• Dağınıklık
• Dürtüsellik
• Huzursuzluk
• Önceliklendirme sorunları
• Zayıf zaman yönetimi ve planlama
• Odaklanma sorunları
• Çoklu görevleri yürütememe
• Aşırı aktivite
• Sık ruh hali değişimleri
• Görevleri takip etme ve tamamlama sorunları
• Öfke patlamaları
• Stresle başa çıkmada zorluk

DEHB’li birçok yetişkinde aynı zamanda depresyon, bipolar bozukluk veya başka bir duygudurum bozukluğu da olabilir. Duygudurum sorunları mutlaka doğrudan DEHB’den kaynaklanmasa da DEHB kaynaklı tekrarlanan başarısızlıklar ve hayal kırıklıkları ruh halini daha da kötüleştirebilir. DEHB’li yetişkinlerde anksiyete bozukluğuna da oldukça sık rastlanır. Anksiyete bozuklukları aşırı endişeye, sinirliliğe ve diğer semptomlara neden olabilir. DEHB’nin neden olduğu zorluklar ve aksaklıklar kaygıyı daha da kötüleştirebilir. Bunların yanısıra DEHB’li yetişkinler kişilik bozuklukları ve madde kullanım bozuklukları gibi diğer ruhsal bozukluklar açısından da yüksek risk altındadır. Başka ruhsal bozuklukların eşlik etmesi bazen DEHB semptomlarının gizlenmesine, örtük kalmasına ya da ilaçlarla bir bozukluğu tedavi ederken diğerinde bozulmalar ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.

DEHB ile ilgili güçlükleri çocukluklarından beri yaşayan kişiler hem erişkinlik döneminde benzer belirtiler sergilerler hem de bazen belirtiler gerilese bile çocukluk döneminde almış oldukları hasarların yansımalarını yaşam boyu taşırlar. Tedavi edilmediğinde süreklilik gösteren bu rahatsızlığın doğru bir şekilde tanısının konup uygun tedavilerin alınması önemlidir. Önlenebilir kayıplara engel olabilmek için rahatsızlık fark edildiğinde tüm imkânlar kullanılarak etkin bir tedavi hızlı ve dikkatli bir biçimde başlatılmalıdır.

Yetişkinlerde DEHB tedavisi çocukluk çağındaki DEHB tedavisine benzer. Nörobiyolojik zemini olan DEHB’nin tedavisi için yapılandırılmış bilişsel davranışçı psikoterapinin yanısıra ilaç tedavisi de uygulanabilir. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve yeterli uyku gibi yaşam tarzı değişiklikleri DEHB semptomlarını yönetmede yardımcı olabilir. Destek grupları, bu sorunu yaşayan diğer yetişkinlerle deneyimleri paylaşma ve stratejileri öğrenme fırsatı sunar.

Okuduğunuz bu semptomları yaşadığınızı düşünüyorsanız asla umudunuzu yitirmeyin ve bir ruh sağlığı uzmanından destek almak için hemen şimdi ilk adımı atın. Unutmayın, uygun tedavi ve stratejilerle bu bozukluk ile başa çıkabilir ve başarılı bir yaşam sürdürebilirsiniz.

Kl. Psk. Şehnaz Tuna

25 Ekim 2025